زمان ولوج روح در جنین
سؤال) در اقوال جمع کثیری از فقها از جمله شیخ انصاری (رحمهم الله)، حرکت‌های اختیاری جنین، به عنوان اماره‌ای بر ولوج روح در نظر گرفته شده و امکان ولوج روح در دو ماهگی و کمتر مطرح شده است. برخی همچون مرحوم فاضل هندی، تجربه را مؤثر در اثبات ولوج روح دانسته و مرحوم حر عاملی، اختلاف در روایات از حیث زمان ولوج روح را حمل بر اختلاف بین جنین‌ها نموده‌اند. مرحوم همدانی، امکان ولوج روح قبل چهارماهگی را وارد دانسته و در صورت استواء عرفی خلقت قبل از چهارماهگی، احتیاط در این خصوص را لازم دانسته‌اند. در روایتی از امام صادق علیه السلام نیز استواء خلقت (جسم و بدن)، ملاکی برای وجوب غسل و کفن دانسته شده است. از سوی دیگر بنا بر گزارشات علم تجربی جنین‌شناسی و مشاهدات تجربی سونوگرافی، در هفته هشتم (کمتر از دو ماهگی) بعد از لقاح، استخوان‌های جنین تشکیل شده و بر روی آنها گوشت پوشانیده شده و جنین، انسانی مینیاتوری و کامل از اجزا و اندام است و دارای حرکات ارادی و اختیاری می‌باشد هرچند ضربه‌های وارد شده وی به دیواره رحم، آن قدر قدرت ندارد که قابل لمس باشد. به نظر حضرتعالی:
الف) با توجه به خصوصیات ذکر شده درباره جنین دوماهه، آیا قبل از چهار ماهگی می‌توان از عدم ولوج روح در جنین اطمینان داشت؟
ب) در «اسقاط جنین به دلیل حرجی دانستن بیماری جنین برای پدر یا مادر»، آیا کامل بودن اندام جنین و حرکات ارادی او در دو ماهگی و لزوم احتیاط در قتل نفس (که همچون «قتل الناس جمیعاً» است)، موجب حرمت قتل و اسقاط جنین دوماهه نمی‌شود؟
آيت الله مكارم شيرازی:
الف) اگر قرائن کافی برای ولوج روح باشد، می‌توان پذیرفت.
ب) چنانچه ثابت شود در دو ماهگی اندام کامل است و حسّ و حرکتی هرچند ضعیف دارد، احکام جنین چهار ماهه جاری می‌شود.
آيت الله سبحانی:
الف و ب) معیار ولوج روح در روایات، تکمیل چهار ماهگی است که این اماره شرعیه است ولی اگر در موردی ثابت شود که قبل از چهارماهگی کودک، قوه شنوایی و بینایی پیدا کرده و اعضاء و جوارحش مرتب شده در آن صورت، ولوج روح ثابت می‌شود.
آيت الله صافی گلپایگانی:
الف و ب) در هر دو صورت چه قبل از ولوج روح و چه بعد از ولوج روح، اسقاط و قتل جنین حرام و موجب دیه است.
آيت الله علوی گرگانی:
الف) اگر کارشناسان پزشکی تشخیص ولوج روح در نوزاد دهند، حکم به عدم ولوج روح مشکل است و باید احتیاط شود.
ب) اسقاط جنین دو ماهه حتی با فرض عدم ولوج روح شرعاً حرام است و اگر احتمال روح داده شود قطعاً حرمت ثابت خواهد بود.
